Την ταινία «Τον καιρό των Ελλήνων» του Λάκη Παπαστάθη, την είχα δει τότε που κυκλοφόρησε, το 1981. Ήμουν νέο παιδί στα είκοσι ένα, μέλος του ΚΚΕ από την συμπλήρωση του δεκάτου ογδόου έτους της ηλικίας μου.
Η Αριστερά τότε ήταν αλλιώτικη. Ήταν, στην ουσία της, Εαμογενής και όχι μόνο στη μορφή της.Το ταξικό δεν αντιμάχονταν το εθνικό αλλά το διακονούσε, η παράδοση – η λαϊκή παράδοση, η λαϊκότητα, όπως λέγαμε τότε- δεν ήταν απλώς σεβαστή, τάζαμε και τους εαυτούς μας θεματοφύλακές της. Η μάχη κατά του «Αμερικάνικου τρόπου ζωής» ήταν στο φόρτε της και μεις ήμασταν στις πρώτες γραμμές της έστω κι αν κάποιοι - που τώρα κάνουν τους αδιάλλακτους αντιμπεριαλιστές «οχυρωμένοι» στις ακαδημαϊκές καριέρες τους - μας λοιδορούσαν ως «σοσιαλσοβινιστές» και «δογματικούς», έστω κι αν εμείς νομίζαμε πως ήμασταν άθεοι. Ο «σύγχρονος μηδενισμός», τότε ακόμα, εκφραζόταν πολιτικά με μειοψηφίες...τάγματα ξυπόλυτα. (Τώρα ο Χατζηχαβιάρης έβαλε «αντίντας» και μας κάνει τον επαναστάτη).
Ήταν, η ταινία, ένα από τα πρώτα «βοτσαλάκια του Κοντορεβυθούλη» που με έφεραν ως εδώ. Σήμερα φαίνεται πως το μονοπάτι αυτό το περπάτησαν κάμποσοι. Δεν βρήκα μόνο εγώ τα βοτσαλάκια. (Έστω κι αν εμείς σήμερα είμαστε μειοψηφία και τάγματα ξυπόλυτα).
Μερικά τέτοια βοτσαλάκια είχα βρει και στον Κωστή Μοσκώφ, στο Διονύση Σαββόπουλο, στο Θόδωρο Αγγελόπουλο (ειδικά στον «Μεγαλέξανδρο» με το ίδιο περίπου θέμα), στις αφηγήσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ που αξιώθηκα και άκουσα από τους ίδιους.... «μεταλάβαμε και φύγαμε για την αποστολή “αυτοκτονίας”· να σώσουμε την υδατοδεξαμενή της Θήβας από την ανατίναξη που θα κάνανε οι Γερμανοί υποχωρώντας»....
Τότε με είχε επηρεάσει καθοριστικά. Και ο λόγος ήταν ότι τα πάντα-όλα, στο έργο, μου ταίριαζαν! Ό, τι κι αν έπαιρνα και το έβαζα δίπλα σε αυτό που είχα στο νου και στη ψυχή μου, ταίριαζε. Ήταν δικά μου πράγματα, ταίριαζαν “κάπου”, έστω και αν δεν φαινόταν αυτό!!!
Ο Καπετάνιος που ψέλνει συνέχεια τροπάρια, κάτι ανάμεσα σε Καραλίβανο και Θεοχάρη. Τα παρόντα και απαστράπτοντα, σε όλες τις καίριες στιγμές τους έργου, εξωκλήσια. Ο κώδικας τιμής των Κλαριτών, το τυπικό της ομηρίας, οι μακριές φουστανέλες, η μπέσα, η προδοσία, το Βουνό, τα Μάρμαρα, οι Βρύσες, τα Πλατάνια. Η κλέφτικη τακτική στον πόλεμο και του ψυχολογικού συμπεριλαμβανομένου. Η πατριδοκαπηλία, η αστική τάξη, ξένη και αλαργινή, με κάποιες κρίσεις συνειδήσεως. Η ένταξη του Καπετάνιου στον «αστικό στρατό», η υπακοή που κάνει δηλώνοντας στο νεώτερο ληστή - ο οποίος είναι έτοιμος να του κόψει τον λαιμό γιατί όπως λέει «τους πούλησε»- «...υπάρχει και Πατρίδα»!
Όλο και τη νοσταλγούσα αυτή την ταινία, όλα αυτά τα χρόνια οπού τα βοτσαλάκια- ψηφίδες άρχισαν πια να μπαίνουν στη θέση τους και το Πρόσωπο του εν εκλείψει υποκειμένου άρχισε να διαγράφεται αδρά ως εκείνο το “κάπου” το οποίο αγνοούσα το 1981. Ήθελα να την ξαναδώ με τα σημερινά μάτια.
Ήταν όντως τόσο προφητική, ήταν όντως τόσο κλασική στο καίριο ζήτημα που τίθεται ξανά και ξανά στους Έλληνεςκαθώς στέκονται, διακόσια τόσα χρόνια πλέον, μπροστά στη νεάζουσα “νεωτερικότητα” που κοντεύει να κριπάρει από τα μπότοξ και τα λίφτινγκ; Ή είναι η δική μου αναδρομική ματιά που την εξιδανικεύει όπως κάνουμε πάντα με τους νεανικούς μας έρωτες;
Χωρίς να έχω πολλές ελπίδες ότι θα την βρω ολόκληρη, έψαξα στο διαδίκτυο. Και να λοιπόν το αποτέλεσμα! Απολαύστε το...