Μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος, μπορεί και όχι. Για αυτούς που θα απορήσουν βλέποντας τον τίτλο που διάλεξε για την παράστασή της η Ομάδα Χώρος στην Επίδαυρο, στις 31/8, το "Σύσσημον" (εκτός από το συμφωνημένο σημάδι), είναι το εκτενές ποιητικό έργο του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Ένα από τα πιο ξεχωριστά επιτεύγματα της λογοτεχνίας μας, καρπός της εργασίας του ποιητή που κράτησε περισσότερο από 20 χρόνια.
«Όλοι συμφώνησαν ότι οι ίδιοι δεν είναι η μετριότητα. Εγώ ήμουν στο κατώφλι των σαράντα πέντε μου χρόνων και ήμουν η ίδια η μετριότητα. Και ήμουν πολύ χαλασμένος θαύμαζα τις αμαρτίες που μου είχαν οξύνει τη νόηση αφήνοντάς με μετριότητα».Παραθέτω εδώ ένα σχετικά "απλό" κομμάτι. Όσο και αν διαβάσω το "Σύσσημον", νιώθω ναύτης αταξίδευτος. Αισθάνομαι αμηχανία μπροστά σε αυτή τη σάγκα και παλεύω συνεχώς με λέξεις και έννοιες, που αν πήραν μια ζωή να γραφτούν η δική μου δε θα φτάσει για να λύσει μια σειρά.
Αυτό το γλωσσικά και μορφολογικά οριακό βιβλίο, που μοιάζει να φέρνει στην επιφάνεια τα έγκατα του κόσμου, θα σκηνοθετήσει ο Σίμος Κακκάλας, με τους ηθοποιούς Έλενα Μαυρίδου, ΔήμητραΚούζα, Δήμητρα Λαρεντζάκη, Βαγγέλη Κρανιώτη και Βασίλη Παπαγεωργίου. Η αλήθεια είναι, ότι στη συνάντησή μας, δεν ξέραμε από που να πρωτοπιάσουμε το θέμα μας.
Ο Σίμος Κακκάλας και η ομάδα του, όλα τα προηγούμενα χρόνια δουλεύει σκληρά και σχολαστικά επάνω στα κείμενα που επιλέγει. "Απόκοπος", "Γκόλφω", "Ερωφίλη".Είναι χαρακτηριστική τους η πίστη στο κείμενο. Κι αυτή είναι η πρώτη πρόταση που σημείωσα: «Θέατρο είναι οι συγγραφείς.»
Ο Σίμος Κακκάλας, πρωτοδιάβασε το "Σύσσημον" πριν από δυο χρόνια. «Συγκλονίστηκα με το κείμενο αυτό. Από τότε το έπιανα και το άφηνα, μέχρι που κατάλαβα ότι κάτι πρέπει να κάνω, ότι αυτός ο λόγος πρέπει να ακουστεί στον ανοιχτό χώρο. Αναρωτιέμαι πως αλλιώς θα μπορούσε να ήταν μια σύγχρονη τραγωδία, αν δεν είναι έτσι. Για μένα αυτό που ετοιμάζουμε δεν είναι μια παράσταση αλλά μια άσκηση».
Στην παράσταση αυτός ο λόγος του Νίκου Παναγιωτόπουλου συνδέεται με το λόγο της τραγωδίας του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Η επίκληση του Δαρείου, τα χορικά των Βακχών είναι κάποια από τα κομμάτια που έχει επιλέξει για να ακουστούν στη γυμνή ορχήστρα με συνοδεία μοτίβων επηρεασμένων από παραδοσιακές φόρμες με λύρες , πνευστά, λαούτο, σάζι, νταούλι.
«Η παράσταση ξεκινάει απέξω από το θέατρο. Μεταφέρουμε τις μάσκες, τα εργαλεία μας, για να φτάσουμε στο κοίλον και να ξεκινήσουμε να δοκιμάσουμε αυτό το λόγο, αυτή τη γλώσσα να την μιλήσουμε και να την επικοινωνήσουμε»
Όσοι γνωρίζουν την ομάδα Χώρος, ξέρουν την προσήλωσή της στις μάσκες. Είναι μια παράλληλη, εξαιρετικά δύσκολη θεατρική άσκηση και αυτή, το να φορά κανείς μάσκα και να γνωρίζει τον κανόνα της. «Με τις μάσκες δουλεύουμε χρόνια, καθημερινά, επίμονα, είναι ένας τρόπος που μας βοηθά να κατανοούμε αλλιώς τα πράγματα, τα έργα και τους ρόλους μας. Η μάσκα είναι ένα απόλυτο μέγεθος που μεταμορφώνει δραματικά τον ηθοποιό». Στην Επίδαυρο θα φορέσουν ξύλινες μάσκες. «Είναι και αυτό ένα είδος έρευνας, όπως έρευνα είναι η γλώσσα, έρευνα είναι και η βάση της δικής μας δουλειάς, του θεάτρου. Για μας η έρευνα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ο τρόπος. Έτσι μόνο μπορούμε να υπερασπιστούμε τον τρόπο που δουλεύουμε, έτσι μόνο μπορούμε να ενσωματώσουμε τους προβληματισμούς μας, για να μπορέσουμε να συνομιλήσουμε και με τα κείμενα και με το θεατή.»
Αντί επιλόγου: λίγοι στίχοι από το "Σύσσημον", κι ας νιώθω ότι διαπράττω λάθος. Δε σπάει αυτό το ποίημα και δεν ερμηνεύεται. Θέλει χρόνο, μελέτη και αφοσίωση:
Όλες μου οι αρχές συντρίφτηκαν από την εμπειρία
και πάνω απ' τα συντρίμμια τους
δεν ήθελα ούτε δάσκαλο ούτε δικαστή ούτε πατέρα
παρά ένα φίλο
και κρύφτηκα πίσω απ' τη γλώσσα-
θα γκρεμιζόντουσαν οι μύθοι. ........................ Τραβήχτηκα στη μικρή εσχατολογική νήσο
της αποτυχίας όλων των αναζητήσεων
και είχα στα χέρια μου τη φθορά μιας παράδοσης
που μόνο στα έσχατα θα ξεπεραστεί-
είχα στα χέρια μου φθορά κι αντινομία.-
Μ' έφερε στην τέχνη η χίμαιρα
που μας ωθεί να ζήσουμε στις γωνιές –
Κι από τότε
τρέφω γι' αυτήν τη χίμαιρα κακία πουλιού
έτσι γνώρισα την περιοχή του οίκτου
για τη σοφία αυτού του κόσμου που εμώρανε ο Θεός