Quantcast
Channel: Διυλίζοντας εικόνες ΛΕΞΕΩΝ και καταπίνοντας την πολυσημία των χρωμάτων τους
Viewing all articles
Browse latest Browse all 242

Οι άνθρωποι του πολιτισμού σήμερα

$
0
0
Διανοούμενοι και καλλιτέχνες, ευτελείς δούλοι της εξουσίας ή άνθρωποι του πολιτισμού που θεωρούν χρέος και ευθύνη τους την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και την κριτική της εξουσίας, κάνοντας πράξη το γνωστό αξίωμα του Μαρξ, «ανελέητη κριτική του υπάρχοντος, ανελέητη με την έννοια ότι η κριτική δεν ορρωδεί ούτε μπροστά στα ίδια της τα συμπεράσματα, ούτε μπροστά στις συγκρούσεις της με την οποιαδήποτε εξουσία»


Λίγες εβδομάδες πριν, ταξιδεύοντας με το πλοίο της γραμμής για τις Κυκλάδες, παρατήρησα έναν νεαρό στο κατάστρωμα να διαβάζει το βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου «Διανοούμενοι και καλλιτέχνες, ευτελείς δούλοι της εξουσίας». Παράξενη επιλογή για τις διακοπές, σκέφτηκα. Το βιβλίο είναι ογκώδες, βαρύ, στο σακίδιο του ταξιδιώτη κάθε υπερβάλλον βάρος μετράει.

Από το «Μανιφέστο των Διανοουμένων» στα 1897,όταν μετά το «Κατηγορώ» του Εμίλ Ζολάσυνυπογράφουν, στο πλευρό του στην υπόθεση Ντρέιφους, κορυφαία ονόματα της πολιτιστικής ζωής της Γαλλίας (ανάμεσά τους και ο Γιάννης Ψυχάρης), «δημιουργώντας» ουσιαστικά την έννοια του διανοούμενου, του ανθρώπου που θεωρεί χρέος και ευθύνη του την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και την κριτική της εξουσίας, κάνοντας πράξη το γνωστό αξίωμα του Μαρξ, «ανελέητη κριτική του υπάρχοντος, ανελέητη με την έννοια ότι η κριτική δεν ορρωδεί ούτε μπροστά στα ίδια της τα συμπεράσματα, ούτε μπροστά στις συγκρούσεις της με την οποιαδήποτε εξουσία»,φτάνουμε στον Αντόνιο Γκράμσι,που μερικές δεκαετίες αργότερα, από το κελί της φυλακής του, βλέπει σχεδόν όλα τα μεγάλα ονόματα της τέχνης της εποχής του να συντάσσονται με το μουσολινικό καθεστώς και αναλαμβάνει να «απαντήσει» στο φαινόμενο, μέσα από τα «Τετράδια της φυλακής», συνθέτοντας ψηφίδα ψηφίδα τη θεωρία του «οργανικού διανοούμενου»: Μιλά για ιδεολογική ηγεμονία, ηγεμονία που δεν είναι κάποια στατική κατάσταση, αλλά βρίσκεται διαρκώς υπό αναδιαπραγμάτευση, με την κυρίαρχη τάξη να επιδιώκει συνεχώς την εκ νέου απόσπαση της συναίνεσης. Βέβαια, άλλο διανοούμενοι, είτε «οργανικοί» είτε «ψευτοδιανοούμενοι», σύμφωνα με την ορολογία του Σαρτρ, κι άλλο «άνθρωποι του πολιτισμού» γενικώς, από τους αλαφιασμένους σκυλάδες της παραλιακής μέχρι ευπώλητους λογοτέχνες - ακόμη μια προβληματική σύμμειξη των ημερών μας.

Οι πρόσφατες περιπτώσεις που ολοένα πυκνώνουν στην Ελλάδα της κρίσης, από την Κική Δημουλά και τα κατειλημμένα παγκάκια της Κυψέλης μέχρι τη Λένα Διβάνη, που ανάμεσα στις καλοκαιρινές βουτιές της αισθάνθηκε υποχρεωμένη να καυτηριάσει στα social media την περίπτωση του "τζαμπατζή" νεαρού που έβαψε με αίμα το πεζοδρόμιο στο Περιστέρι, βάζουν στους αριστερούς πιο δύσκολα καθήκοντα, τους ορίζουν την υποχρέωση να αρθρώσουν έναν πιο συνεκτικό λόγο απέναντι στη θρυμματισμένη οπτική των ημερών μας, αλλά και την κατακερματισμένη κοινωνία, που σπαράσσεται από την κρίση.

Επιστρέφοντας στην πιο κραυγαλέα περίπτωση των ημερών, του σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή, ο οποίος βραβεύτηκε στην Πύλο από τον «καλό καπετάνιο», τον «ψηλό και όμορφο» Αντώνη Σαμαρά, οφείλει να επισημάνει κανείς την ιδιότυπη διαδρομή του κινηματογραφικού δημιουργού τα τελευταία χρόνια: Ακόμη και ένας συνεπής νεοφιλελεύθερος αισθάνεται, πιστεύω, προφανή αμηχανία απέναντι στα ιδεολογικά συμπιλήματα περί «μεγάλων Ελλήνων» που εκθέτει επί της οθόνης ο Γιάννης Σμαραγδής. Με τον Ελ Γκρέκο «φορέα του ελληνικού φωτός» στην Ισπανία των καθολικών ιεροεξεταστών ή με τον πειρατή Βαρβάκη εκπρόσωπο μιας «εθνικής αφήγησης» επί της οθόνης, την οποία δυστυχώς δεν έστερξαν να στηρίξουν οι σημερινοί πλοιοκτήτες, όπως είχε προοικονομήσει ο σκηνοθέτης Σμαραγδής. Το να αντικρίζει ο εμπορευόμενος χαβιάρι Βαρβάκης τη θάλασσα επί της οθόνης και να φαντασιωνόμαστε, μάλλον υποχρεωτικά, ότι ο ήρωας νιώθει εθνικό ρίγος, δεν είναι κινηματογράφος για την εποχή μας, πολλά έχουν αλλάξει στη φιλμική αφήγηση (ευτυχώς) από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και τον «εθνικό» κινηματογράφο της εποχής εκείνης...

Ο Σμαραγδής υπεραπλουστεύσει (αν δεν ευτελίζει) με μια μηχανιστική λογική επιπέδου «κρυφού σχολιού» κρίσιμα ερωτήματα για την ταυτότητά μας, ερωτήματα που διακινούνται ούτως ή άλλως στο «σώμα» της κοινωνίας σήμερα. Τι είδους «βάλσαμο» προσφέρει στις ψυχές των σημερινών συμπατριωτών του με τις «βιογραφίες σπουδαίων Ελλήνων»; Παρηγοριάς ή χαύνωσης

[ΠΗΓΗ: Τερζής Κώστας, Κριτική, παρηγοριά και χαύνωση – ΑΥΓΗ]

Viewing all articles
Browse latest Browse all 242

Trending Articles