Κι όμως η Μήδεια δεν σκότωσε τα παιδιά της· η Μήδεια του μύθου γιατί η Μήδεια του Ευριπίδη ναι, το έκανε, τα σκότωσε και τα δύο. Όχι πως έκανε λίγα εγκλήματα η Μήδεια του μύθου: έκοψε κομματάκια τον αδελφό της και τον σκόρπισε στη θάλασσα, αργότερα έβαλε τις κόρες του Πελία να σκοτώσουν τον πατέρα τους, αλλά τα παιδιά της όχι, δεν τα σκότωσε.
(με ΚΛΙΚ στην εικόνα μετάβαση στην αρχική ΠΗΓΗ αυτής της ανάρτησης)
Ούτε η Μήδεια του Πίνδαρου σκότωσε τα παιδιά της. Αγάπησε τον Ιάσονα και τον βοήθησε με τα μαγικά της να κλέψει το χρυσόμαλλο δέρας αλλά ως εκεί. Το ίδιο κι η Μήδεια του Απολλώνιου του Ρόδιου. Μετά από εντολή της Αφροδίτης, ο Έρωτας σημάδεψε την καρδιά της κι αγάπησε παράφορα τον Ιάσονα με τον οποίο, μετά από πολλές περιπλανήσεις, κατέληξαν στην Αίγινα και τέλος καλό.
Η Μήδεια λοιπόν δεν σκότωσε τα παιδιά της. Τώρα πώς του ήρθε του Ευριπίδη, τέτοια ιδέα είναι μεγάλη ιστορία. Φαίνεται έφτασε στ’ αυτιά του η ιστορία του Εύμηλου, ενός Κορίνθιου ποιητή του 8ου αιώνα π. Χ., που φαντάστηκε (κι αυτός από κάπου θα το άκουσε) πως η Μήδεια, προσπαθώντας να κάνει τα παιδιά της αθάνατα, χρησιμοποίησε μαγικά που δυστυχώς είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα και τα παιδιά πέθαναν. Επομένως το έγκλημα έγινε άθελά της. Την ιστορία την πήρε ο Παυσανίας και τη διέσωσε στα Κορινθιακά του. Ο δε Παρμενίσκος προτίμησε την αρχική εκδοχή με μια παραλλαγή: η Μήδεια δεν σκότωσε τα παιδιά της, της τα σκότωσαν Κορίνθιες γυναίκες στο ναό της Ήρας. Πάντως τον καιρό που ο Ευριπίδης έγραφε τη δική του Μήδεια, δημοφιλής στην Αθήνα ήταν και η εκδοχή του Κρεώφυλου: η Μήδεια σκότωσε τον βασιλιά της Κορίνθου και οι Κορίνθιοι -έχει σημασία αυτό- για εκδίκηση σκότωσαν τα παιδιά της και διέδωσαν ότι φονιάς ήταν η μάνα τους. Επομένως για τους Αθηναίους, η Μήδεια δεν σκότωσε τα παιδιά της, οι Κορίνθιοι το έκαναν, οι εχθροί των Αθηναίων -βρισκόμαστε στα 431 π. Χ., τη χρονιά που ξεσπάει ο Πελοποννησιακός πόλεμος, και η Κόρινθος είναι σύμμαχος της μισητής Σπάρτης-, και μάλιστα οι Κορίνθιοι φόρτωσαν το έγκλημα στη Μήδεια. Βλέποντας λοιπόν οι Αθηναίοι στα Μεγάλα Διονύσια πως οι Κορίνθιοι είναι αθώοι και πως όλα τα έκανε η Μήδεια, είναι λογικό να δυσανασχέτησαν, γι’ αυτό ίσως έδωσαν το α΄ βραβείο στον Ευφορίονα, τον γιο του Αισχύλου και το δεύτερο στον Σοφοκλή αφήνοντας τον Ευριπίδη τρίτο και καταϊδρωμένο και βάζοντας ένα ακόμα λιθαράκι στην αντιδημοτικότητα του Ευριπίδη που ολοκληρώθηκε με τις φοβερές ‘Τρωάδες” του. Υπάρχει, φυσικά, η περίπτωση να μην άρεσε το έργο, πάντως στην απόφαση των κριτών θα πρέπει να μέτρησε το γεγονός πως για τους Αθηναίους η Μήδεια δεν σκότωσε τα παιδιά της.
Ήταν άραγε πρώτος ο Ευριπίδης που ισχυρίστηκε κάτι τόσο φοβερό, πως δηλαδή η Μήδεια σκότωσε εσκεμμένα τα παιδιά της; Ούτε αυτό μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα. “Άλυτο πρόβλημα” θεωρείται για τους μελετητές. Μια ακόμα θεωρία που λέει πως ο Ευριπίδης δανείστηκε την ιδέα από τον Νεόφρονα, μόνο σύγχυση μπορεί να προκαλέσει γιατί άλλοι ισχυρίζονται πως ο Νεόφρων ήταν μεταγενέστερος του Ευριπίδη. Πάντως, είτε ήταν δική του η αρχική ιδέα είτε όχι, γεγονός είναι πως η Μήδεια του Ευριπίδη σκότωσε τα παιδιά της. Κι αφού ο Ευριπίδης ήθελε τη Μήδεια φόνισσα, ας δούμε τη δικιά του εκδοχή. Η Μήδεια ζει στην Κόρινθο με τον Ιάσονα. Έχουν κάνει δύο παιδιά χωρίς όμως να παντρευτούν. Ο Ιάσονας δεν μπορεί να την παντρευτεί γιατί δεν είναι Ελληνίδα. Κι όχι μόνο αυτό, μα, παραβιάζοντας τους όρκους που της είχε δώσει, αποφασίζει να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά της Κορίνθου, του Κρέοντα. Η Μήδεια, δε φτάνει που νιώθει απατημένη και ταπεινωμένη, θα πρέπει κιόλας να φύγει από την Κόρινθο μαζί με τα παιδιά της. Έχει διορία μία μέρα να αποφασίσει πού θα πάει. Σ’ αυτή τη μία μέρα η Μήδεια θα προλάβει να δολοφονήσει τον Κρέοντα και την κόρη του κι ύστερα να σκοτώσει τα παιδιά της. Πρώτα όμως θα μιλήσει με τον Ιάσονα.
Ήταν άραγε πρώτος ο Ευριπίδης που ισχυρίστηκε κάτι τόσο φοβερό, πως δηλαδή η Μήδεια σκότωσε εσκεμμένα τα παιδιά της; Ούτε αυτό μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα. “Άλυτο πρόβλημα” θεωρείται για τους μελετητές. Μια ακόμα θεωρία που λέει πως ο Ευριπίδης δανείστηκε την ιδέα από τον Νεόφρονα, μόνο σύγχυση μπορεί να προκαλέσει γιατί άλλοι ισχυρίζονται πως ο Νεόφρων ήταν μεταγενέστερος του Ευριπίδη. Πάντως, είτε ήταν δική του η αρχική ιδέα είτε όχι, γεγονός είναι πως η Μήδεια του Ευριπίδη σκότωσε τα παιδιά της. Κι αφού ο Ευριπίδης ήθελε τη Μήδεια φόνισσα, ας δούμε τη δικιά του εκδοχή. Η Μήδεια ζει στην Κόρινθο με τον Ιάσονα. Έχουν κάνει δύο παιδιά χωρίς όμως να παντρευτούν. Ο Ιάσονας δεν μπορεί να την παντρευτεί γιατί δεν είναι Ελληνίδα. Κι όχι μόνο αυτό, μα, παραβιάζοντας τους όρκους που της είχε δώσει, αποφασίζει να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά της Κορίνθου, του Κρέοντα. Η Μήδεια, δε φτάνει που νιώθει απατημένη και ταπεινωμένη, θα πρέπει κιόλας να φύγει από την Κόρινθο μαζί με τα παιδιά της. Έχει διορία μία μέρα να αποφασίσει πού θα πάει. Σ’ αυτή τη μία μέρα η Μήδεια θα προλάβει να δολοφονήσει τον Κρέοντα και την κόρη του κι ύστερα να σκοτώσει τα παιδιά της. Πρώτα όμως θα μιλήσει με τον Ιάσονα.
ΜΗΔΕΙΑ: Μα, συ, άκαρδε, έπειτα απ’ αυτά που σου ‘χω κάμει,
με πρόδωσες κι άλλη παντρεύτηκες γυναίκα,
αφού είχαμε παιδιά, γιατί αν παιδιά δεν είχες
μπορούσες ν’ αγαπήσεις τη γυναίκα αυτή ίσως
με κάποιο δίκιο. Η πίστη χάθηκε στους όρκους.
(…) Και τώρα πού θα πάω; Μήπως
στο σπίτι του πατέρα μου και στην πατρίδα,
που πρόδωσα για χάρη σου κι ήρθα δω πέρα;
Ή στου Πελία τις άμοιρες τις κόρες; Βέβαια
δέξιμο θα ‘χω ‘γω καλό που το γονιό τους
σκότωσα. Να ποια είν’ η θέση μου, οι δικοί μου
να με μισούν και να ‘χω εχθρούς για χάρη σου όσους
δεν έπρεπε να βλάψω.
με πρόδωσες κι άλλη παντρεύτηκες γυναίκα,
αφού είχαμε παιδιά, γιατί αν παιδιά δεν είχες
μπορούσες ν’ αγαπήσεις τη γυναίκα αυτή ίσως
με κάποιο δίκιο. Η πίστη χάθηκε στους όρκους.
(…) Και τώρα πού θα πάω; Μήπως
στο σπίτι του πατέρα μου και στην πατρίδα,
που πρόδωσα για χάρη σου κι ήρθα δω πέρα;
Ή στου Πελία τις άμοιρες τις κόρες; Βέβαια
δέξιμο θα ‘χω ‘γω καλό που το γονιό τους
σκότωσα. Να ποια είν’ η θέση μου, οι δικοί μου
να με μισούν και να ‘χω εχθρούς για χάρη σου όσους
δεν έπρεπε να βλάψω.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ “ΜΗΔΕΙΑ” Μετάφραση: Έφη Φερεντίνου
Ο Ιάσονας, με την κυνικότητα που τον σκιαγραφεί ο Ευριπίδης, είναι πρόθυμος να τη βοηθήσει, με τον τρόπο του βέβαια, ώστε, όπου πάει, να μην αντιμετωπίσει πρόβλημα.
ΙΑΣΟΝΑΣ: Δεν θα λογομαχήσω άλλο μαζί σου. Αν θέλεις
χρήματα για σένα ή για τα παιδιά να πάρεις
στην εξορία, λέγε μου, κι απλόχερα είμαι
πρόθυμος να σου δώσω και σημάδια ακόμα
φιλοξενίας για φίλους που θα σε φροντίσουν.
Θα δείξεις αμυαλιά σαν τα καταφρονέσεις,
μ’ αν πάψεις το θυμό θε να ‘ναι για καλό σου.
χρήματα για σένα ή για τα παιδιά να πάρεις
στην εξορία, λέγε μου, κι απλόχερα είμαι
πρόθυμος να σου δώσω και σημάδια ακόμα
φιλοξενίας για φίλους που θα σε φροντίσουν.
Θα δείξεις αμυαλιά σαν τα καταφρονέσεις,
μ’ αν πάψεις το θυμό θε να ‘ναι για καλό σου.
ΜΗΔΕΙΑ: Μήτε απ’ τους φίλους σου βοήθεια θα ζητήσω
ούτε θα πάρω μήτε συ σε με να δώσεις.
Δώρα που δίνει άντρας κακός δεν ωφελάνε.
(…) Πήγαινε τώρα, ο πόθος σε τραβάει της κόρης
της νιόπαντρης, γιατί πολλή ώρα από το σπίτι
μακριά έμεινες. Παντρέψου, αλλά, με τη βοήθεια
του θεού, το γάμο αυτό ν’ αρνηθείς δε θ’ αργήσεις.
ούτε θα πάρω μήτε συ σε με να δώσεις.
Δώρα που δίνει άντρας κακός δεν ωφελάνε.
(…) Πήγαινε τώρα, ο πόθος σε τραβάει της κόρης
της νιόπαντρης, γιατί πολλή ώρα από το σπίτι
μακριά έμεινες. Παντρέψου, αλλά, με τη βοήθεια
του θεού, το γάμο αυτό ν’ αρνηθείς δε θ’ αργήσεις.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ “ΜΗΔΕΙΑ” Μετάφραση: Έφη Φερεντίνου
Σε λίγο θα εμφανιστεί ο αγγελιοφόρος να αναγγείλει πως η κόρη του βασιλιά, αλλά και ο ίδιος ο βασιλιάς βρήκαν φριχτό θάνατο από τα ποτισμένα με φαρμάκι δώρα της Μήδειας. Η τέλεια εκδίκηση έχει επιτευχθεί. Η Μήδεια όμως δεν αρκείται σ’ αυτό. Έχει ήδη πάρει την απόφασή της που σε λίγο θα την εκτελέσει. Πρώτα όμως απευθύνει προς τα παιδιά της τα πιο τρυφερά λόγια που έχουν ακουστεί ποτέ σε θέατρο.
ΜΗΔΕΙΑ: Λοιπόν, παιδιά μου,
άδικα σας ανάστησα; Άδικα μοχθούσα
και παιδευόμουνα με βάσανα; Του κάκου
τράβηξα τους σκληρούς της γέννας σας τους πόνους;
Κι είχα σε σας η δύστυχη πολλές ελπίδες
να με γεροκομήσετε και πως σαν πεθάνω
όμορφα με τα χέρια σας θα με στολίσετε
που οι άνθρωποι το λαχταράν. Μα τώρα πάει
κάθε γλυκιά μου συλλογή, γιατί μακριά σας
άθλια ζωή γεμάτη πίκρες θα περάσω.
άδικα σας ανάστησα; Άδικα μοχθούσα
και παιδευόμουνα με βάσανα; Του κάκου
τράβηξα τους σκληρούς της γέννας σας τους πόνους;
Κι είχα σε σας η δύστυχη πολλές ελπίδες
να με γεροκομήσετε και πως σαν πεθάνω
όμορφα με τα χέρια σας θα με στολίσετε
που οι άνθρωποι το λαχταράν. Μα τώρα πάει
κάθε γλυκιά μου συλλογή, γιατί μακριά σας
άθλια ζωή γεμάτη πίκρες θα περάσω.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ “ΜΗΔΕΙΑ”Μετάφραση: Έφη Φερεντίνου
Κι ύστερα από λίγο αλλάζει γνώμη δυο φορές πριν πάρει την τελική της απόφαση.
ΜΗΔΕΙΑ: Αχ, τι να κάνω; Δεν έχω κουράγιο,
γυναίκες, των παιδιών τ’ ολόχαρο σαν είδα
βλέμμα. Δεν θα βαστάξω πια. Μακριά μου τώρα
πρώτες μου σκέψεις. Τα παιδιά μου από τη χώρα
μαζί θα πάρω. Ποια η ανάγκη, τον πατέρα
θέλοντας με τη συφορά τους να πικράνω,
διπλό καημό ‘γω να τραβήξω; Λοιπόν όχι.
Μακριά μου πρωτινές βουλές. Τι έπαθα; Θέλω
έτσι ατιμώρητους ν’ αφήσω τους εχθρούς μου
να με περιγελάνε; Πρέπει να τολμήσω
αυτά με θάρρος. Μα πώς λιγοψύχησα έτσι
κι άφησα αδύναμα να ξεστομήσω λόγια.
Μπάτε παιδιά στο σπίτι. Κι όποιος δε βαστάει
να ‘ναι μπροστά την ώρα της θυσίας ας κάνει
μόνος καλά. Στο χέρι μου δε θα δειλιάσω
Μη.
Καρδιά μου, μη ποτέ τολμήσεις τέτοιο πράγμα.
Κακότυχη, λυπήσου τα παιδιά σου κι άστα
να ζήσουν. Κει που θα πας χαρά θα σου δίνουν
σα βρίσκονται μαζί σου ζωντανά. Μα του Άδη
τους κάτου θεούς, που το κακό αντιπληρώνουν
ποτέ αυτό δεν μπορεί να γίνει, τα παιδιά μου
ν’ αφήσω δω απ’ τους εχθρούς να τυραννιούνται.
Ανάγκη τούτα να πεθάνουν. Κι αφού πρέπει,
η ίδια που τα γέννησα θα τα σκοτώσω.
Τέλειωσε. Δεν υπάρχει τρόπος να γλυτώσουν.
γυναίκες, των παιδιών τ’ ολόχαρο σαν είδα
βλέμμα. Δεν θα βαστάξω πια. Μακριά μου τώρα
πρώτες μου σκέψεις. Τα παιδιά μου από τη χώρα
μαζί θα πάρω. Ποια η ανάγκη, τον πατέρα
θέλοντας με τη συφορά τους να πικράνω,
διπλό καημό ‘γω να τραβήξω; Λοιπόν όχι.
Μακριά μου πρωτινές βουλές. Τι έπαθα; Θέλω
έτσι ατιμώρητους ν’ αφήσω τους εχθρούς μου
να με περιγελάνε; Πρέπει να τολμήσω
αυτά με θάρρος. Μα πώς λιγοψύχησα έτσι
κι άφησα αδύναμα να ξεστομήσω λόγια.
Μπάτε παιδιά στο σπίτι. Κι όποιος δε βαστάει
να ‘ναι μπροστά την ώρα της θυσίας ας κάνει
μόνος καλά. Στο χέρι μου δε θα δειλιάσω
Μη.
Καρδιά μου, μη ποτέ τολμήσεις τέτοιο πράγμα.
Κακότυχη, λυπήσου τα παιδιά σου κι άστα
να ζήσουν. Κει που θα πας χαρά θα σου δίνουν
σα βρίσκονται μαζί σου ζωντανά. Μα του Άδη
τους κάτου θεούς, που το κακό αντιπληρώνουν
ποτέ αυτό δεν μπορεί να γίνει, τα παιδιά μου
ν’ αφήσω δω απ’ τους εχθρούς να τυραννιούνται.
Ανάγκη τούτα να πεθάνουν. Κι αφού πρέπει,
η ίδια που τα γέννησα θα τα σκοτώσω.
Τέλειωσε. Δεν υπάρχει τρόπος να γλυτώσουν.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ “ΜΗΔΕΙΑ” Μετάφραση: Έφη Φερεντίνου
Εδώ πράγματι όλα τελειώνουν. Σε λίγο τα παιδιά θα σκοτωθούν. Ο Ευριπίδης έκανε για άλλη μια φορά αυτό που είχε στο μυαλό του.
Τι κι αν ένα σωρό Μήδειες, πιο μπροστά, δε σκότωσαν τα παιδιά τους; Κανείς δεν τις θυμάται πια. Έχουν μείνει κλεισμένες σε σελίδες για σχολαστικούς μελετητές. Αντιθέτως όλοι θυμόμαστε τη Μήδεια του Ευριπίδη. Την Μήδεια που σκότωσε τα παιδιά της…
[Σ’ αυτό το ιστολόγιο αντιγράφω και επικολλώ μία ανάρτηση κάθε φορά, απ’ αυτές που τυχαία «συναντώ» στη μεταμεσονύχτια βόλτα στα ιστολόγια που παρακολουθώ έτσι όπως τα φέρνει στο e-προσκήνιο η μηχανή αναζήτησης της google, ένα πρόσχημα κι αυτό να φέρομαι στη Σιωπή «όπως η βροχή στους τσίγκους, ρυθμικά με ανωτερότητα». Με ΚΛΙΚ στην εικόνα μετάβαση στην ΠΗΓΗ αυτής της ανάρτησης: ΛΟΓΟΜΝΗΜΩΝ]